Mâm cỗ ngày Tết miền Bắc được đánh giá là một mâm cỗ cầu kỳ và sang trọng với nhiều chi tiết được tuân thủ nguyên tắc quan trọng trong nấu nướng và sắp xếp mâm cỗ. Tính đến hiện tại, mâm cỗ Tết miền Bắc vẫn giữ được nét đẹp cổ truyền của dân tộc và được truyền bá qua nhiều thế hệ. Hãy cùng Nội Thất Nam Anh tìm hiểu những điều bất ngờ trong thực đơn mâm cỗ ngày Tết miền Bắc nhé!
Phong tục chuẩn bị mâm cỗ ngày Tết ở miền Bắc
Phong tục đón Tết ở miền Bắc có nhiều đặc trưng thú vị, đặc biệt trong việc chuẩn bị mâm cỗ ngày Tết, được coi là tinh hoa và đặc trưng của những ngày trọng đại nhất trong năm.
Mâm cỗ Tết miền Bắc được chuẩn bị rất cầu kỳ với nhiều nguyên tắc về màu sắc, hương vị và hình thức trình bày đều rất đẹp mắt. Theo nguyên tắc trong nhiều gia đình truyền thống, mâm cỗ cúng phải đảm bảo đầy đủ 4 bát, 4 đĩa tượng trưng cho tứ trụ, 4 phương, 4 hướng và 4 mùa.
Nhiều gia đình có điều kiện thì có thể chuẩn bị mâm cỗ 6 bát 6 đĩa hoặc 8 bát 8 đĩa. Cỗ được bày trên mâm đồng hoặc gỗ thì mới đúng quy tắc.
Quy tắc 6 bát 6 dĩa trong mâm cỗ ngày Tết cổ truyền miền Bắc – cách làm mâm cỗ ngày tết miền Bắc
Mâm cỗ Tết cổ truyền Miền Bắc truyền thống
Mâm cỗ Tết cổ truyền của người Hà Nội và miền Bắc nói chung được chuẩn bị cầu kỳ, tỉ mỉ từ việc chọn nguyên liệu đến quá trình nấu cỗ và bài trí mâm cỗ. Thực đơn mâm cỗ ngày Tết miền Bắc thường gồm 12 món đặc trưng tượng trưng cho 12 tháng trong năm, bao gồm:
5 bát canh: canh bóng, canh măng, miến gà, mọc, bồ câu hầm, tượng trưng cho 5 phương: đông, tây, nam, bắc và trung tâm.
7 đĩa: giò, chả, nem rán, gà luộc, xôi, xào, nộm tượng trưng cho âm dương ngũ hành.
Mâm cỗ ngày tết cổ truyền Miền Bắc hiện đại
Theo thời gian, mâm cỗ Tết miền Bắc đã trải qua nhiều sự thay đổi do sự hiện đại hóa và sự đa dạng hóa khẩu vị của người dân. Thay vì chỉ tập trung vào các món truyền thống và quy tắc bài cỗ, nhiều người đã giản lược mâm cỗ để phù hợp với điều kiện và sở thích của gia đình.
Cách bài mâm cỗ ngày Tết cổ truyền miền Bắc
Người miền Bắc rất cầu kỳ và tinh tế khi bài biện mâm cỗ ngày Tết. Bát và đĩa trong mâm cỗ phải được đồng bộ về kích thước. Theo truyền thống Hà Nội, các bát và đĩa đựng thức ăn khá nhỏ, chỉ từ 12 đến 15cm.
Thường thì mỗi bát sẽ chứa được 1/4 con gà, 6 miếng giò lụa và 6 miếng chả quế. Thức ăn trên mâm cỗ phải đảm bảo đầy đặn, hài hòa về màu sắc, hương vị và tinh tế về hình thức.
Khi bài cỗ để cúng, bát được đặt ở giữa và các đĩa được bài xung quanh để mâm cỗ hài hòa. Nước chấm sẽ được đặt vào giữa mâm để thể hiện tính quây quần, sum họp.
Mâm cỗ Tết cổ truyền miền Bắc được bài biện cầu kỳ, tỉ mỉ – cách làm mâm cỗ ngày tết miền Bắc
Mâm cỗ cúng ngày 30
Mâm cỗ cúng tất niên của người miền Bắc thường tối thiểu bao gồm 4 bát và 4 đĩa. Trong đó, 4 đĩa bao gồm thịt gà, thịt lợn, giò lụa và chả quế. Ngoài ra, một số vùng còn có thêm dĩa xôi gấc với ý nghĩa cầu cho cả năm được may mắn, sung túc.
Đối với mâm cỗ cúng ngày 30 Tết của người Hà Nội, thì ngoài 4 đĩa trên, còn có thêm 4 bát là bát bóng thả, bát miến dong, bát mọc thả nấm và bát giò hầm măng.
Mâm cỗ ngày mùng 1 Tết
Mâm cỗ cúng tổ tiên ngày mùng 1 Tết mang ý nghĩa đoàn viên gia đình nên thường được chuẩn bị rất kỳ công. Theo truyền thống, 4 đĩa trong mâm cỗ cúng ngày mùng 1 Tết của người miền Bắc thường có 1 đĩa thịt lợn, 1 đĩa giò lụa, 1 đĩa gà luộc, 1 đĩa chả quế hoặc sẽ có 1 đĩa xôi gấc để cầu mong những điều may mắn, đỏ tươi trong năm mới.
Còn 4 bát sẽ thường là 1 bát chân giò hầm măng, 1 bát miến dong, 1 bát bóng thả và 1 bát mọc nấm thả.
Trong mâm cỗ ngày Tết hiện đại, một số gia đình có quan niệm không sát sinh nên thường chuẩn bị mâm cỗ chay thay mâm cỗ mặn như truyền thống. Các món thường được nấu cỗ chay thường là rau củ xào chay, đậu hũ chiên xù hoặc xào nấm, canh nấm, canh rong biển, xôi đỗ xanh, xôi lá dứa.
Cách bài mâm ngũ quả ngày Tết cổ truyền
Mâm ngũ quả phải đủ năm loại trái cây khác nhau để thể hiện ý nghĩa tốt đẹp. Mỗi loại trái cây có kích thước và màu sắc riêng mang những ý nghĩa đặc trưng. Trong mâm ngũ quả của người miền Bắc thường bao gồm các loại trái cây quen thuộc như chuối xanh, phật thủ, thanh long, bưởi, hồng, dưa hấu, quýt,…
Theo truyền thống mâm cỗ ngày Tết miền Bắc, nải chuối xanh thường được đặt ở dưới cùng để đỡ các loại quả còn lại. Ở giữa thường đặt bưởi, phật thủ hoặc mãng cầu, đào, hồng, quýt, táo thì được đặt xung quanh. Nếu còn chỗ trống thì có thể đặt xen kẻ ớt hoặc quất.
Mâm ngũ quả thể hiện sự sung túc trong năm mới – cách làm mâm cỗ ngày tết miền bắc
Gợi ý thực đơn mâm cỗ Tết miền bắc gồm những món gì?
Mâm cỗ Tết miền Bắc theo truyền thống luôn cần đảm bảo tối thiểu 4 bát, 4 đĩa, tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa, bốn phương. Những gia đình có điều kiện thường làm mâm cỗ 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa.
Dưới đây là những món ăn truyền thống không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết miền Bắc. Tùy thuộc vào điều kiện kinh tế và khẩu vị của từng gia đình, có thể phối hợp theo ý muốn:
Canh bóng, canh măng, miến gạo, mọc, bồ câu hầm (tượng trưng cho 5 phương: đông, tây, nam, bắc và trung tâm)
Giò, chả, nem rán, gà luộc, xôi, xào, nộm (tượng trưng cho âm dương ngũ hành)
Bánh chưng, bánh tét, thịt đông, dưa hành (thường được sử dụng trong mâm cỗ ngày Tết miền Bắc)
Một trong những câu cửa miệng đặc trưng của người miền Bắc là: “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ; Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”, thể hiện nét văn hóa ngày Tết đặc trưng.
Trong mâm cỗ Tết cổ truyền miền Bắc, bánh chưng và dưa hành là những món ăn không thể thiếu. Bánh chưng được làm từ gạo nếp dẻo, đậu xanh ngọt bùi, tiêu cay nhẹ và thịt mỡ béo ngậy, kèm theo dưa hành hoặc củ kiệu, mang lại dư vị đậm đà và hạnh phúc cho ngày Tết.
Gà luộc
Gà luộc là một món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ truyền thống của người miền Bắc nói chung và người Hà Nội nói riêng. Dĩa gà luộc thường là lễ vật bắt buộc khi dâng cúng và tăng thêm sự trang trọng cho mâm cỗ.
Món gà luộc thường được làm đơn giản, tuy nhiên để gà có màu vàng đẹp, chín đều và thơm ngon, người ta thường sử dụng nồi luộc có dung tích lớn. Nếu nồi quá nhỏ, da gà sẽ dính vào thành và đáy nồi.
Dĩa gà luộc thường đươc bài trí ở trung tâm trong mâm cỗ ngày tết miền Bắc
Giò lụa
Trong mâm cỗ Tết miền Bắc, giò lụa được coi là một trong những món ăn không thể thiếu. Để làm giò lụa, người ta dùng thịt lợn nạc giã nhuyễn, sau đó bọc bên ngoài bằng lá chuối và luộc chín để tạo ra một hương vị thơm ngon, mềm và thanh ngọt..
Giò lụa trong mâm cỗ ngày tết miền Bắc
Nem rán
Nem rán mang hương vị chua cay mặn ngọt nhờ các nguyên liệu như thịt lợn, rau củ, mộc nhĩ, nấm hương… nên luôn được nhiều người ưa chuộng. Theo một số quan điểm truyền thống, nem rán được xem là món ăn “quốc hồn, quốc túy” với sự giòn rụm, thơm ngon.
Tuy nhiên, nem rán dễ gây ngấy do chứa nhiều dầu mỡ, nhưng trong cuộc sống hiện đại, nem rán có thể được chế biến bằng nồi chiên không dầu hoặc lò nướng để hạn chế cholesterol trong máu.
Nem rán được chế biến chuẩn vị miền Bắc trong mâm cỗ ngày tết miền Bắc
Món nộm
Những món nộm được ưa chuộng trong mâm cỗ Tết miền Bắc thường được gia đình pha chế với nhiều loại rau củ tươi ngon như rau muống, hoa chuối, tai heo, dưa leo tôm thịt, và nhiều món ăn khác để tăng thêm hương vị cho các bữa ăn trong những ngày đầu năm. Ngoài ra, ở một số địa phương còn có các món nộm đặc trưng như nộm sứa Hải Dương và nộm khô bò Hà Nội.
Món nộm khô bò được dân Hà Thành ưa chuộng trong mâm cỗ ngày tết miền Bắc
Canh bóng, canh măng, nấm thả
Trong mâm cỗ truyền thống miền Bắc, canh bóng, canh măng, nấm thả là những món ăn không thể thiếu. Món canh trong mâm cỗ tượng trưng cho sự tròn đầy, tươi mát cho năm mới với nhiều kỳ vọng tốt đẹp. Để nấu món canh được nhanh hơn, bạn có thể dùng bếp điện từ kết hợp với các loại nồi 5 đáy để tiết kiệm thời gian nấu mâm cỗ Tết.
Canh bóng thả thập cẩm không thể thiếu trong mâm cỗ Tết cổ truyền – mâm cỗ ngày tết miền Bắc
Chân giò hầm
Một cách viết khác: Sử dụng nồi áp suất để hầm chân giò là một cách tuyệt vời để làm cho món ăn thêm thơm ngon và đậm đà. Thịt chân giò sẽ trở nên mềm và thơm ngon hơn từ bên trong, nước dùng cũng sẽ có hương vị ngọt thanh hấp dẫn.
Việc hầm bằng nồi áp suất giúp giữ lại toàn bộ hơi nước và chất dinh dưỡng bên trong, đảm bảo rằng thực phẩm vẫn giữ được đầy đủ giá trị dinh dưỡng và giúp tiết kiệm thời gian nấu nướng. Khi nấu chân giò hầm với hạt sen và cà rốt, mâm cỗ ngày Tết miền Bắc sẽ trở nên thêm phong phú và hấp dẫn..
Xôi gấc, xôi đỗ xanh, xôi lá dứa
Món xôi là một món ăn phổ biến trong hầu hết các mâm cỗ tại miền Bắc, được nấu từ gạo nếp kết hợp với gấc, đỗ xanh hoặc lá dứa bằng cách hấp. Với đa dạng màu sắc, độ dẻo, hương vị thơm ngon, xôi là món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết miền Bắc, tượng trưng cho sự tươi mới, rực rỡ của năm mới.
Xôi gấc thể hiện sự rực rỡ trong mâm cỗ ngày tết miền Bắc
Cách làm mâm cỗ ngày Tết miền Bắc ngon
Để mâm cỗ ngày tết miền Bắc được thơm ngon đượm vị nhưng phải nhanh chóng và thuận tiện thì bạn có thể áp dụng các mẹo nhỏ sau đây nhé.
Lựa chọn thực đơn phù hợp với nhu cầu.
Thực đơn mâm cỗ ngày Tết miền Bắc đã thay đổi để phù hợp với điều kiện kinh tế, khẩu vị và thói quen sinh hoạt của từng gia đình, nhưng vẫn giữ được những nét đặc trưng riêng. Các gia đình trẻ thường lựa chọn mâm cỗ ngày tết hiện đại với các món ăn đơn giản để tiết kiệm thời gian. Tuy nhiên, trên bàn thờ gia tiên vẫn bài mâm ngũ quả truyền thống và không thể thiếu bánh chưng xanh.
Ở phố cổ Hà Nội và các gia đình đa thế hệ, nét truyền thống trong cách bài trí mâm cỗ ngày tết miền Bắc vẫn được giữ gìn, mang đậm bản sắc dân tộc và tinh tế trong cách sắp đặt từng món ăn.
Chọn thiết bị dụng cụ bếp chất lượng
Việc sử dụng thiết bị dụng cụ nhà bếp cao cấp và chất lượng sẽ giúp bạn làm mâm cỗ ngày Tết nhanh chóng hơn. Đối với các món ăn đặc trưng trong mâm cỗ ngày Tết miền Bắc như gà luộc, canh măng hầm,… bạn nên sử dụng nồi luộc gà hoặc nồi áp suất chuyên dụng để tiết kiệm thời gian và giúp món ăn thơm ngon hơn.
Đặc biệt, khi làm món nem rán, bạn có thể sử dụng nồi chiên không dầu để giảm lượng dầu mỡ, tăng hương vị cho món ăn và bảo vệ sức khỏe.
Nồi luộc gà Spelier chuyên dụng giúp món gà luộc thơm ngon đậm vị – mâm cỗ ngày tết miền Bắc
Bạn có thể tham gia nhóm Yêu Bếp của Nội Thất Nam Anh để thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm làm bếp và tìm kiếm những mẹo nấu nướng để làm mâm cỗ ngày Tết đầy đủ, nhanh chóng và thơm ngon. Hơn nữa, trong nhóm còn có nhiều công thức nấu ăn ngon được cập nhật định kỳ cùng với các chương trình ưu đãi đặc biệt dành riêng cho thành viên.
